Παρασκευή 3 Απριλίου 2009

Καταναλωτισμός

Η οικονομική κρίση παρουσιάζεται ως ένα ζήτημα αντίθεσης του φιλελεύθερου και του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, ή ακόμα του αγγλοσαξονικού καπιταλισμού και του καπιταλισμού του Ρήνου. Πρόκειται, όμως, περί αυτού; Όχι. Διότι δεν έχουμε την κρίση μιας μορφής καπιταλισμού, αλλά του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος ως τρόπου παραγωγής και συσσώρευσης, βασισμένου στη μεγιστοποίηση του κέρδους και την ανταγωνιστικότητα. Και δεν είναι μόνο θέμα των τεράστιων κοινωνικών ανισοτήτων, ούτε της επιδιωκόμενης πολιτικής διευθέτησης της κρίσης, επιρρίπτοντας τα βάρη στους εργαζόμενους, αλλά για ένα σύστημα που συγκρούεται με την ύπαρξη της ζωής πάνω στον πλανήτη και της ίδιας της φύσης. Η περίφημη «πράσινη ανάπτυξη» ως πρόταση των «Είκοσι» είναι ένας πομφόλυγας, καθώς είναι παντελώς ασύμβατη με το παρόν οικονομικό σύστημα. Με άλλα λόγια το συγκεκριμένο σύστημα έχει φθάσει στα όριά του καθώς συγκρούεται με ζωτικά μεγέθη όχι μόνο του ανθρώπινου πολιτισμού αλλά και της ίδιας της ύπαρξης της φύσης. Ο σύγχρονος καπιταλισμός νομιμοποιήθηκε στις ΗΠΑ μέσω του συνδυασμού μιας ορισμένης «συμβολικής τάξης» και της ιδεολογίας του «αμερικάνικου ονείρου», σύμφωνα με το οποίο ο σημερινός αφροαμερικανός άνεργος αύριο μπορεί να είναι ο Ομπάμα! Η Αμερική ταυτίστηκε έτσι με την επίτευξη του «αδύνατου» και έναν ολοένα και πιο διογκωμένο δανεικό καταναλωτισμό, που συνυφάνθηκε με ένα είδος καταναγκαστικής «ευτυχίας». Ο καταναλωτισμός ως κυνήγι της ευτυχίας εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο. Η αγορά ενός αυτοκινήτου χρησιμεύει μεν σε κάτι, αλλά λειτουργεί και ως στοιχείο κύρους, δηλαδή πέρα από τη συγκεκριμένη ανάγκη, και σ’ αυτό ακριβώς το πεδίο εδράζεται η καινούργια μυθολογία της καταναλωτικής κοινωνίας και της… ευτυχίας. Η σημερινή κρίση συνεπώς είναι και κρίση πολιτισμικής ταυτότητας καθώς πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να ιδιοποιηθούν τα αντικείμενα/σημεία, δηλαδή τον κυρίαρχο κώδικα με τον οποίο επικοινωνούν και μιλούν εντός της κοινωνίας. Όλα χάνονται, η φωνή, η ταυτότητα, το νόημα της ζωής. Γι’ αυτό το παραλήρημα(που πάντα «κάτι θέλει να πει») και η αύξουσα εγκληματικότητα αλλά και οι αυτοχειρίες. Η «καταναλωτική κοινωνία» αμφισβητείται πλέον ριζικά. Τα «λυκόπαιδα», τα παιδιά του συστήματος, τα «χρυσά του παιδιά», τα μέχρι χθες πρότυπα βάλλονται επίσης και μερικές φορές αυτοχειριάζονται. Η ίδια καταναλωτική κοινωνία ως θεμελιώδης μετάλλαξη της οικολογίας του ανθρώπινου είδους σύμφωνα με την οποία όλα διέπονται από το νόμο της ανταλλακτικής αξίας, αμφισβητείται. Υπ’ αυτή την οπτική, η βασική αρχή της δήθεν ισότητας των κοινωνικών ευκαιριών ως ισότητα ενώπιον ενός αυτοκινήτου ή ενός σπιτιού διέρχονται κρίση. Στις ΗΠΑ γίνεται μία γιγαντιαία προσπάθεια ανάταξης του «αμερικανικού ονείρου», δηλαδή του ιδιότυπου αμερικάνικου(πατριωτικού) καταναλωτισμού. Σ’ αυτή την κατεύθυνση κινείται και η εκλογή Ομπάμα. Φευ, όμως, όπως σημειώνει ο συγγραφέας Φρ. Μόρτον, ο καταναγκασμός με τη μορφή της πατριωτικής οικειοποίησης του «αμερικανικού ονείρου» έχει καταστεί μια τεράστια, εθνική κατάθλιψη. Γενικά, η κατανάλωση ως μυθολογία, ως ένα ολόκληρο σύστημα αξιών, διέρχεται σήμερα μία εμφανή κρίση. Γι’ αυτό η αλλαγή απαιτεί τη διαμόρφωση μιας νέας αξιακής πρότασης, μιας νέας διευρυμένης οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής οικολογίας που θα λαμβάνει υπόψη της τόσο το χρόνο και τα όρια της φύσης όσο και τη βελτιστοποίηση της ποιότητας των συνθηκών ζωής του ανθρώπου.

Παρασκευή 9 Ιανουαρίου 2009

Ομπάμα-Γάζα

Η σφαγή στη Λωρίδα της Γάζας συνεχίζεται, αλλά το γεγονός έπαψε πια να αποτελεί πρώτη είδηση, σπρωγμένο από άλλες ειδήσεις, ακόμα και από ειδήσεις-σκουπίδια. Κι όμως το μακελειό δεν τελειώνει. ενώ ο κομισάριος του ΟΗΕ ζητάει… «αξιόπιστες και ανεξάρτητες» έρευνες για να διαπιστωθεί η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που ενδεχομένως συνιστούν εγκλήματα πολέμου. Ο κύριος κομισάριος δεν πείθεται από τον βομβαρδισμό του σχολείου του ΟΗΕ στη Jabaliya και τους 42 νεκρούς-άμαχους, δεν πιστεύει ότι το φορτηγό του ίδιου οργανισμού με ανθρωπιστική βοήθεια χτυπήθηκε από τους Ισραηλινούς και σκοτώθηκε ο οδηγός του, αλλά θέλει αποδείξεις για τους 800 μέχρι τώρα νεκρούς! Γι’ αυτό λέω ότι η υποκρισία δεν έχει όρια. Όπως δεν έχει όρια και η υποκρισία του Ομπάμα, ο οποίος μετά το βομβαρδισμό του σχολείου αναγκάστηκε να δηλώσει πως θα ασχοληθεί με το θέμα μετά τις 20 Γενάρη, δηλαδή μετά την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ. Με λίγα λόγια, ο Ομπάμα διαμήνυσε στο Ισραήλ πως ό,τι είναι να κάνει, ήτοι την ισοπέδωση της Γάζας και την εξολόθρευση όσο γίνεται περισσότερων Παλαιστινίων, πρέπει να το κάνει ως τις 20 Γενάρη. Την ημερομηνία αυτή αίφνης όλα θα αλλάξουν, το Ισραήλ θα σταματήσει να μακελεύει, δεχόμενο την έναρξη της διπλωματικής διαδικασίας, ενώ ο Ομπάμα θα εμφανιστεί ως ο μεγάλος ειρηνοποιός, ενισχύοντας την εικόνα μιας άλλης Αμερικής, εκείνης που είναι μεγαλόσχημη και συνομιλεί έστω και έμμεσα με τη Χαμάς και το Ιράν. Να η διαφορά με τον Μπους. Ο Ομπάμα δεν αποκλείει τη Χαμάς και το Ιράν από τις συνομιλίες όπως έκανε ο προκάτοχός του και το Ισραήλ. Πως, όμως, θα απαντήσει το τελευταίο σ’ αυτή την αλλαγή; Άγνωστο. Και επειδή το Ισραήλ αποκλείεται να αλλάξει, μάλλον θα αλλάξει ο Ομπάμα, πιεζόμενος από το πανίσχυρο αμερικανο-εβραϊκό λόμπι. Δυστυχώς, και να ήθελε ο Ομπάμα να ακολουθήσει μία άλλη εξωτερική πολιτική που θα έδινε το βάρος στη διπλωματία ως τρόπο επίλυσης των διεθνών διαφορών αντί των στρατιωτικών διευθετήσεων, οι ΗΠΑ σήμερα δεν έχουν πλέον την οικονομική δύναμη για να το κάνουν.

Πέμπτη 4 Δεκεμβρίου 2008

HOMO AMERICANUS

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ
Ο μύθος Ομπάμα δεν είναι παρά η απεγνωσμένη προσπάθεια της καταρρέουσας Αμερικής, αφ' ενός να ανατάξει το «αμερικανικό όνειρο» και αφ' ετέρου να καλύψει τις ρωγμές της ηγεμονίας της στο εξωτερικό.Ο αμερικανικός πολιτισμός προσπαθεί να σώσει την ελκυστικότητά του και το νέο new deal δεν είναι παρά ένας νέος «ανθρώπινος καπιταλισμός». Είναι λάθος να επενδύονται ελπίδες σ' έναν έγχρωμο που αντιμετωπίζεται ως «μεσσίας». Το πρόβλημα των ΗΠΑ δεν ήταν ο «κακός» Μπους αλλά η εσωτερική ιδιοτυπία τους, τονίζει ο Γιώργος Χ. Παπασωτηρίου, δημοσιογράφος, συγγραφέας ενός εξαιρετικού δοκιμίου με τίτλο «Homo Americanus».
Το προσφάτως εκδοθέν βιβλίο του (εκδ. Καστανιώτη) είναι μια πολύχρονη μελέτη της ιδιοτυπίας και των χαρακτηριστικών της αμερικανικής κοινωνίας μέσα από ιστορικούς, συγγραφείς, κοινωνιολόγους, φιλοσόφους, πολιτικούς αναλυτές.Χαρακτηρίστηκε ήδη (Δ. Κούρτοβικ) ως το καλύτερο δοκίμιο της χρονιάς, αφ' ενός για τον πλούτο των πληροφοριών και αφ' ετέρου για την ήπια κριτική διείσδυσή του στα ενδότερα των ΗΠΑ, μακριά από στείρο αντιαμερικανισμό ή, αντίθετα, από επιπόλαιο αμερικανισμό.Επικρατεί παγκόσμια «ευφορία» για την εκλογή Ομπάμα. Εσείς τη συμμερίζεστε ή όχι;«Η "ευφορία" είναι μια συναισθηματική στάση που είναι κατανοητή μεν γιατί ανταποκρίνεται στην απέχθεια προς το ωμό πρόσωπο της αυτοκρατορίας, όπως το εξέφρασε ο απερχόμενος πρόεδρος Μπους, αλλά συνδηλώνει και μια ανορθολογική στάση. Η σημερινή κατάρρευση των ΗΠΑ ως οικονομικού και ιδεολογικού μοντέλου έχει ξεκινήσει από παλιά και δεν οφείλεται στον Μπους, δηλαδή σ' ένα πρόσωπο. Ομοίως, είναι λάθος να επενδύονται ελπίδες και προσδοκίες σ' ένα άλλο πρόσωπο, τον Ομπάμα, που αντιμετωπίζεται δίκην "μεσσία" όπως στην εφημερίδα (Salvation) των φοιτητών του φημισμένου πανεπιστημίου Γέιλ, όπου υπάρχει μια ολοσέλιδη φωτογραφία του Ιησού με το πρόσωπο του... Μπαράκ Ομπάμα και λεζάντα: Ι am the Way, the Truth and the Light (Εγώ ειμί η Οδός, η Αλήθεια και το Φως)!»Το γεγονός ότι ο Ομπάμα είναι μαύρος δεν συνιστά μια ανατροπή;«Σημασία έχει ποιους εκφράζει ο Ομπάμα. Και εκφράζει τα συμφέροντα της κυρίαρχης ελίτ. Ο Ομπάμα, η Κοντολίζα Ράις, ο Πάουελ έχουν προέλθει από τη γνωστή πολιτική των ποσοστώσεων (affirmative action) της δεκαετίας του 1960, που ίσχυσε μέχρι την προεδρία Κλίντον. Η affirmative action, η πολιτική που εφαρμόστηκε για να γιατρέψει υποτίθεται τις πληγές των διακρίσεων κατά των μαύρων, διασπά στην ουσία τις κοινότητες των αποκλεισμένων, εισάγοντας εντός του "κύκλου ανοχής" των λευκών μόνο ένα 10% απ' αυτούς. Οι μαύροι προνομιούχοι της ποσόστωσης απέκτησαν κάρτα εισόδου στον... παράδεισο του αμερικανικού ονείρου, αλλά συγχρόνως έχασαν την πολιτική τους δυνατότητα να εκφράσουν τους "κάτω". Η "θετική πράξη" δεν είναι παρά ένας προσηλυτισμός από τους WASP's (Λευκούς Αγγλοσάξονες Προτεστάντες) των καλύτερων στοιχείων των μαύρων, αποδυναμώνοντας έτσι το κίνημά τους.Τελικά, ποιες είναι οι πολιτικές συνέπειες από αυτή την εκλογή;«Ο μύθος Ομπάμα επιχειρεί αφενός να ανατάξει το "αμερικανικό όνειρο", δηλαδή την αμερικανική ιδεολογία του αμερικάνικου-νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού στο εσωτερικό, και αφετέρου να καλύψει τις μεγάλες ρωγμές της εικόνας των ΗΠΑ, δηλαδή την ηγεμονία τους, στο εξωτερικό. Ο Αφροαμερικανός πρόεδρος παρουσιάζεται ως η μεγάλη δύναμη της αμερικανικής δημοκρατίας και κοινωνίας που μπορεί να βρίσκει λύσεις. Ο μύθος αυτός και οι ψευδαισθήσεις, τις οποίες μέμφεται ο Τσόμσκι, δεν είναι άνευ σημασίας στην Αμερική, καθώς ο Αμερικανός άνθρωπος διαμορφώθηκε από μια σειρά μύθων, από μια επινοημένη παράδοση. Εκεί οφείλεται ο "μυθοψυχισμός" του, η ανάγκη καταβύθισης σε μύθους. Εδώ η ιδεολογία δεν βρίσκεται στο εποικοδόμημα αλλά στη βάση, και αρμολογεί την αμερικανική πολυπολιτισμική κοινωνία ως μια ιδιότυπη "πολυ-πίστη" (εκλεκτός λαός, καταναλωτικό όνειρο - εικόνα, θετικισμός γραμμικής προόδου, λατρεία νέων τεχνολογιών, Ομοσπονδιακό Σύνταγμα), και γι' αυτό χρειάζεται πάντα νέους θεούς - καλτ πρόσωπα - όπως ο Ομπάμα.Μιλάτε συνεχώς για την «εικόνα». Τόση μεγάλη σημασία έχει;«Οι πάντες, ακόμη και οι φανατικοί "πατριώτες", όπως ο Τ. Φρίντμαν, θεωρούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες "έχουν χάσει τη λάμψη" της εικόνας τους. Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες, γιατί όταν ένας κυρίαρχος πολιτισμός απολαμβάνει το θαυμασμό των άλλων, τότε δεν χρειάζεται να επιβάλλεται με ωμή βία, αλλά με ήπια. Είναι ο "ήπιος δεσποτισμός", όπως έλεγε ο Τόινμπι, που οφείλεται στη γοητεία, στην ελκυστικότητα ενός πολιτισμού. Δείτε πόσο αυξήθηκαν οι "φιλο-αμερικανοί", ακόμα και στην Ελλάδα, λόγω της εκλογής Ομπάμα. Δεν είναι τυχαίο ότι στις μέρες μας η Ουάσιγκτον είναι υποχρεωμένη να επιβάλλεται στρατιωτικά και να δαπανά τεράστια ποσά για το στρατό, 635 δισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι, όσα και τα χρήματα του σχεδίου Πόλσον».Το νέο New Deal, πέραν της όποιας επικοινωνιακής ρητορικής, μπορεί να είναι κάτι ουσιαστικό;«Στις ΗΠΑ παρουσιάζεται ως ένα νέο New Deal και στον υπόλοιπο κόσμο ως ένας "νέος καπιταλισμός" με κανόνες, ένας "ανθρώπινος καπιταλισμός"! Ενας καπιταλισμός, όμως, που δεν είναι και τόσο νέος, αφού εφαρμόστηκε στις ΗΠΑ κατά τη μεγάλη κρίση της δεκαετίας του 1930. Οι πρώτες υποχωρήσεις του νέου Αμερικανού προέδρου από τις υποσχέσεις του είναι γεγονός: μίλησε για μια ρήξη με το κατεστημένο, αλλά η κυβέρνησή του στελεχώνεται από ανθρώπους του Κλίντον. Μίλησε για ρήξη με τα "λόμπι" και προσέλαβε τον περίφημο Τζον Ποντέστα, έναν θερμό θιασώτη του "λόμπινγκ". Μιλάει για απόσυρση των στρατευμάτων από το Ιράκ, αλλά για να ενισχύσει τα αμερικανικά στρατεύματα στο Αφγανιστάν. Θα κλείσει το Γκουαντάναμο, αλλά ήδη γνωρίζουμε τα "πλωτά Γκουαντάναμο". Η πρώτη μεταρρύθμιση του Ομπάμα θα αφορά τη μετανάστευση! Παραδόξως, όμως, θιασώτης αυτού του... "νέου καπιταλισμού" είναι και μια ορισμένη, ευρωπαϊκή Αριστερά που βρίσκει σ' αυτόν ένα "νέο καταφύγιο δειλίας"».Πού οφείλεται η αποδοχή του «νέου καπιταλισμού» από την Αριστερά και γιατί τον αποκαλείτε «καταφύγιο δειλίας»;«Είναι γνωστό ότι η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία αποδέχθηκε ακόμα και το νεοφιλελευθερισμό, αλλά και η υπόλοιπη Αριστερά μένει αμήχανη λόγω αδυναμίας των αναλυτικών της εργαλείων να εξηγήσουν την κατάσταση ώστε να προβεί σε εφικτές εναλλακτικές προτάσεις υπέρβασης του καπιταλιστικού μοντέλου. Γι' αυτό βρίσκει κι αυτή καταφύγιο στη βελτίωση του καπιταλισμού. Στις ΗΠΑ, βέβαια, η Αριστερά είναι φιμωμένη από τους "πάνω" και αποκομμένη από τους "κάτω", καθώς εκεί επικρατεί ο λεγόμενος "καπιταλισμός του προλεταριάτου". Το ίδιο είχε συμβεί και με την εργατική τάξη της Αγγλίας, τη συντηρητική πολιτική στάση της οποίας είχε αναλύσει ο Μαρξ στο "Ιρλανδικό ζήτημα"». *
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 28/11/2008

Κυριακή 17 Αυγούστου 2008

Δύση εναντίον Ανατολής;

Οι ερμηνείες της πολεμικής σύγκρουσης στον Καύκασο φανερώνουν τις αδυναμίες κατανόησης της γεωπολιτικής των ΗΠΑ και τις αντιφάσεις της. Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι τα εξής: Γιατί το αμερικανικό Πεντάγωνο (και το Ισραήλ) εξόπλισε τη Γεωργία και την προέτρεψε να επιτεθεί στη νότια Οσετία; Είναι πλέον γνωστό πως από τις 12 Ιουλίου έως και μία εβδομάδα πριν από την 7η Αυγούστου ο στρατός της Γεωργίας και αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις έκαναν ευρείας έκτασης ασκήσεις, που ήταν η πρόβα τζενεράλε για την εισβολή. Γιατί ο αντιπρόεδρος Τσέινι μιλούσε για «απάντηση στη Ρωσία» και υποσχόταν αμέριστη βοήθεια (ο υπεύθυνος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας της Γεωργίας Alexandre Lomaia διαβεβαίωνε συνεχώς τους συμπατριώτες του ότι «…θα λάβουμε σημαντική βοήθεια από το εξωτερικό…), ενώ η υπουργός Εξωτερικών Κ. Ράις διαβεβαίωνε τον πρόεδρο της Γεωργίας Σαακασβίλι ότι θα τον στηρίξει αλλά κατ’ ιδίαν τον συμβούλευε να μην επιτεθεί; Κάποιοι απαντούν ότι όλα οφείλονται στην αλαζονεία και την ηλιθιότητα του αμερικανοθρεμένου προέδρου της Γεωργίας Σαακασβίλι που υπερτίμησε τη δύναμη του υπερατλαντικού προστάτη του. Άλλοι μιλούν για το… αμφίσημο μήνυμα της κ. Ράις και την «αντιφατική» πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή, αφού ό,τι είναι θεμιτό για το Κόσοβο θεωρείται αθέμιτο για τη Ν. Οσετία και την Αμπχαζία (ως γνωστόν ο Πούτιν προειδοποιούσε σχετικά), ενώ υποτιμήθηκε η αντίδραση της Ρωσίας. Τέλος άλλοι μιλούν για «κρας τεστ»! Οι απαντήσεις αυτές μοιάζουν ακατανόητες και οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα, όπως ότι από τον μονοπολικό κόσμο (ΗΠΑ) επανερχόμαστε στον «διπολικό» (ΗΠΑ-Ρωσία). Τα πράγματα συγχέονται ακόμα περισσότερο όταν κάποιοι μιλούν για «μονοπολυπολικό» διεθνές σύστημα. Εκείνο που είναι βέβαιο για την ώρα είναι πως η πλανητική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ αμφισβητείται, όχι μόνο ιδεολογικά, αλλά και πρακτικά (ρωσική αντίδραση), δικαιώνοντας όσους μιλούν για παρακμή της αμερικάνικης αυτοκρατορίας και για τη διαμόρφωση μια νέας «υψηλής στρατηγικής»(Κάπτσαν). Μόνο που η νέα στρατηγική δεν διαμορφώνεται σε κενό αέρα, αλλά μέσα από τη σύγκρουση των δύο παραδοσιακών τρόπων σκέψης, δηλαδή του ιδεαλισμού (Τσέινι, Γούλφοβιτς) και του ρεαλισμού (Ράις, Φουκουγιάμα, Κάπτσαν, Ομπάμα). Ακριβέστερα, και στις δύο περιπτώσεις έχουμε το κοινό σημείο της υποστήριξης των αμερικανικών συμφερόντων, αλλά με διαφορετικές τακτικές. Βέβαια, τόσο ο ένας όσο και ο άλλος τρόπος σκέψης μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένο προσδιορισμό των άμεσων συμφερόντων καθώς και σε λάθος επιλογή των πρακτικών προώθησής τους. Αυτό συνέβη στο Ιράκ και τώρα στον Καύκασο. Μόνο στην περίπτωση του Ρούσβελτ, που επικαλούνται οι του Ομπάμα, έχουμε συνδυασμό ιδεαλισμού και ρεαλισμού.

Η αλαζονική πολιτική Μπους και των νεοσυντηρητικών, η περιφρόνηση των διεθνών θεσμών, ο δεσποτισμός, η δυσαρέσκεια της Ευρώπης, ο αντιαμερικανισμός και η ενίσχυση των εξτρεμιστών διαφόρων αποχρώσεων οφείλεται σύμφωνα με πολλούς Αμερικανούς αναλυτές στην ανισορροπία μεταξύ ρεαλισμού και ιδεαλισμού. Το γεγονός αυτό επέφερε το διχασμό της Δύσης και το τέλος της πολιτικής κοινότητας που εδραίωσε το διεθνές σύστημα μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Σύμφωνα με τους «ιδεαλιστές» νεοσυντηρητικούς, όπως ο Πολ Γούλφοβιτς, η αμερικανική επιδίωξη είναι η «ανάπλαση του κόσμου κατ’ εικόνα της Αμερικής», ενώ οι ρεαλιστές «ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο για την ασφάλεια των ΗΠΑ» και την κυριαρχία στο ημισφαίριό τους.
Όταν ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας θέτει στις ΗΠΑ το δίλημμα να διαλέξουν μεταξύ Γεωργίας και Ρωσίας, γνωρίζει πολύ καλά τις παραπάνω αντιθέσεις και ότι στο εσωτερικό της Αμερικής υπάρχουν ισχυρές «φωνές» που προτείνουν τη χάραξη μιας νέας «υψηλής στρατηγικής» ισορροπίας δυνάμεων, που δεν θα εμποδίζει αλλά θα διευκολύνει την ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οποία θα συμπεριλαμβάνεται και η Ρωσία. «Η Αμερική πρέπει να σχεδιάσει μια σοβαρή στρατηγική ενόψει της μετάβασης σε έναν κόσμο πολλαπλών κέντρων ισχύος τώρα που έχει ακόμη την πολυτέλεια να το πράξει. Αυτή είναι η κεντρική πρόκληση του Τέλους της Αμερικανικής Εποχής» (Κάπτσαν). Με άλλα λόγια ο Κάπτσαν λέει ότι η μετάβαση πρέπει να γίνει τώρα για να γίνει με τους όρους των ΗΠΑ. Ο Αμερικανός διεθνολόγος και μέλος του εθνικού συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΠΑ επί Κλίντον προτείνει μια νέα «διαχείριση των σχέσεων ανάμεσα στα αντίπαλα κέντρα ισχύος», την ισότιμη συνεργασία με την Ευρώπη (που θα εκτείνεται ως τα Ουράλια), τη διευθέτηση των κρίσεων στη νοτιοανατολική Ευρώπη (αλλαγή ακόμη και συνόρων στα Βαλκάνια και επίλυση των διαφορών Ελλάδας Τουρκίας μέσω της ένταξης της τελευταίας στην ΕΕ), την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους, τη στροφή των μουσουλμάνων και των αράβων εναντίον των αυταρχικών πολιτικών καθεστώτων τους και τη δημιουργία «περιφερειακών ζωνών ευημερίας», που θα είναι τα αναχώματα στα εκατομμύρια των μετακινούμενων μεταναστών από τις φτωχές προς τις πλούσιες χώρες! Αλλά πάνω απ’ όλα ο Κάπτσαν ανησυχεί για τον τρόπο μετάβασης. Αν θα είναι ειρηνικός, όπως συνέβη με τη μετάβαση από τη βρετανική στην αμερικανική ηγεμονία (αυτοκρατορία) ή θα είναι συγκρουσιακός(ένας νέος παγκόσμιος πόλεμος).
Πέραν, όμως, απ’ όλα τα παραπάνω, υπάρχει και μία άλλη διάσταση των πραγμάτων που απαντάει στο ερώτημα: γιατί η Ράις αντιμετωπίζει τη Ρωσία με όρους του 1968(εισβολή στην Τσεχοσλοβακία) και του 1980; Διότι το ρήγμα στο εσωτερικό των ΗΠΑ είναι μεγάλο (μεγαλύτερο από τον πόλεμο στο Βιετνάμ καθώς τώρα οφείλεται στις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες σύμφωνα με τον Π. Κρούγκμαν) και ως γνωστόν η ψυχροπολεμική αντιπαράθεση είναι αναγκαία(και λόγω εκλογών) αφού αυτή είχε καταφέρει τη δεκαετία του 1980(Ρήγκαν) να γεφυρώσει το ανάλογο ρήγμα. Εξάλλου, μία ανάλογη ένταση το 2004 (μήνυμα Μπιν Λάντεν την παραμονή των εκλογών) έδωσε άνετη πλειοψηφία στον Μπους.
Γενικά, η «εγχώρια πίεση» στις ΗΠΑ οδηγεί σε πολιτικές των άκρων. Πάντα τα αποκλίνοντα οικονομικά συμφέροντα των διαφόρων περιοχών των ΗΠΑ είχαν αντίκτυπο στις αμερικανικές στρατηγικές δεσμεύσεις στο εξωτερικό. Εκτός όμως από αυτό, ένας άλλος λόγος που δεν μπορούμε να καταλάβουμε τη σύγκρουση στον Καύκασο είναι γιατί ξεφεύγει από τα γεωοικονομικά κριτήρια. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία σε τοπικό(Ελλάδα-Σκόπια) και παγκόσμιο επίπεδο. Κι αυτό γιατί ο εθνικισμός αποτελεί και πάλι ένα ισχυρό κριτήριο καθώς οι πόλεμοι που πριν γίνονταν για λόγους επίδειξης δύναμης και αρπαγής πλούτου, τώρα θα επενδύονται με τα ανταγωνιζόμενα εθνικά ιδεώδη, δηλαδή την εθνική ιδεολογία αλλά και με νέες αντιτιθέμενες κοσμοθεωρίες (δυτική δημοκρατία-ανατολικός δεσποτισμός).

Κυριακή 6 Ιουλίου 2008

Κρούγκμαν: ΗΠΑ και Ελλάδα

«Αν υπάρχουν σε αυτή τη χώρα άνθρωποι αρκετά ισχυροί ώστε να τους ανήκει η κυβέρνηση (…) Τότε θα τους ανήκει». Συμπληρώστε ελεύθερα το όνομα της χώρας που σας ενδιαφέρει στην παρένθεση και η ρήση του Γούντροου Ουίλσον(1913) θα επαληθεύεται πάντα. Γιατί σήμερα «Η Αμερική είναι παντού». Γιατί και η Ελλάδα, πλέον, είναι μία μικρή Αμερική! «Δεν περνάει βδομάδα πουν να μην αποκαλύπτεται μία περίπτωση όπου η επιρροή του χρήματος στρεβλώνει χυδαία την πολιτική της κυβέρνησης των ΗΠΑ», που διαφθείρει και τους ρεπουμπλικάνους και τους δημοκρατικούς, γράφει ο Πωλ Κρούγκμαν(Η συνείδηση ενός προοδευτικού). Τα χρήματα αγοράζουν επιρροή. Μάλιστα, ένα μικρό ποσοστό Αμερικανών έφτασε «να είναι αρκετά πλούσιο ώστε να αγοράσει ένα ολόκληρο κόμμα»! Μήπως το ίδιο δεν συμβαίνει στην Ελλάδα; Αλλά που αποδίδει ο Κρούγκμαν αυτή την εξέλιξη; Στη συγκέντρωση υπερβολικού πλούτου σε ελάχιστα χέρια και στην τεράστια ανισότητα με τους υπόλοιπους. Στις ΗΠΑ, σήμερα, υπάρχει πρόβλημα κοινωνικής συνοχής καθώς οι τεράστιες ανισότητες και η μεγάλη συγκέντρωση πλούτου στο 1% του πληθυσμού προκαλεί άνοδο της αναξιοπιστίας και τη μη εμπιστοσύνη της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών σε όλους τους πολιτικούς σχηματισμούς και στην κυβέρνηση καθώς όλοι είναι πεπεισμένοι ότι το πολιτικό σύστημα λειτουργεί συνολικά «προς όφελος λίγων μεγάλων συμφερόντων». Έχουν δίκιο οι πολίτες να το πιστεύουν αυτό; Έχουν απαντά ο Κρούγκμαν. Διότι ο πολιτικός ανταγωνισμός έχει καταστεί πλέον ένας ανταγωνισμός στη διαφθορά, ποιος δηλαδή θα έχει με το μέρος του το χρήμα. Για να γίνουν όμως όλα αυτά χρειάζονται μηχανισμοί-θεσμοί και μία κουλτούρα διακομματικής διαχείρισης της διαφθοράς. Πάνω απ’ όλα χρειάζεται η διάβρωση εκείνων των κοινωνικών κανόνων και θεσμών στους οποίους στηρίζεται η «σχετική ισότητα». Όμως κενό θεσμών και κουλτούρας δεν μπορεί να υπάρχει. Με τι συνεπώς αντικαταστάθηκαν οι θεσμοί και οι ιδέες της ισότητας; Με ένα δίκτυο θεσμών («με οσμή μαφίας») -μέσα ενημέρωσης, πανεπιστήμια, κράτος, κόμματα- που κανοναρχούνται από λίγους ανθρώπους και μέσω των οποίων «αμείβονται οι νομιμόφρονες και τιμωρούνται οι διαφωνούντες». Οι θεσμοί αυτοί «προμηθεύουν στους υπάκουους πολιτικούς τους απαραίτητους πόρους (σ.σ. χρήματα, πρόσβαση στα ΜΜΕ) για να κερδίζουν τις εκλογές, αλλά και ασφαλή καταφύγια στην περίπτωση αποτυχίας(σ.σ. θέσεις σε πανεπιστήμια, εταιρείες κ.ά.)». Αντιθέτως, διώκουν και υπονομεύουν τους αντιτιθέμενους, τους ανυπάκουους. Οι ίδιοι θεσμοί συντηρούν «το μεγάλο ετοιμοπόλεμο στρατό διανοουμένων και ακτιβιστών» που θα εκλαϊκεύσουν και θα ενισχύσουν αντιλήψεις όπως περί της αχρηστίας του κράτους, του ζημιογόνου των μισθολογικών αυξήσεων ή της φορολόγησης των επιχειρήσεων κ.ά. Για τις ΗΠΑ μιλάει ο Κρούγκμαν. Αλλά και για την Ελλάδα να μιλούσε τα ίδια θα έλεγε!

Παρασκευή 23 Μαΐου 2008

Οι... σοφοί

Το πετρέλαιο μας πυρπολεί. Για την ακρίβεια «καίει» και πληθαίνει τις τάξεις των φτωχών και κάνει τους πλούσιους ακόμη πλουσιότερους. Ένας στους πέντε Ευρωπαίους ζει με λιγότερα από 22 ευρώ την ημέρα. Για ένα στους τέσσερις Έλληνες ισχύει το ίδιο, όπως και για τέσσερις στους τέσσερις αφρικανούς. Η πρώτη στατιστική είναι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η τελευταία στατιστική είναι δική μας, καθώς στην Αφρική δεν ευδοκιμούν οι στατιστικές, αφού έτσι κι αλλιώς οι άνθρωποι δεν προλαβαίνουν να γίνουν στατιστικά «δείγματα». Να, λοιπόν, ένας ακόμα λόγος ύπαρξης, να αποτελέσει κάποιος για μία φορά στη ζωή του (εκτός από τα 15 λεπτά δημοσιότητας) στατιστικό δείγμα. Είμαι στατιστικό δείγμα άρα υπάρχω! Πάντως, κάτι άρχισε να κινείται και άρχισαν οι πρώτες αντιδράσεις (βερμπαλισμοί) για τον «μαύρο κανιβαλισμό» μέσω της τρελής αύξησης της τιμής του πετρελαίου. Έτσι, «13 σοφοί» μίλησαν για τη σημερινή κρίση. Θα αναρωτηθεί κανείς, βέβαια, από πού και ως που είναι σοφοί ο Ζιοσπέν, ο Ντ’ Αλέμα, ο Ροκάρ; Εκτός κι αν σοφός είναι κάθε αποτυχημένος πολιτικός! Τέλος πάντων, οι… σοφοί αυτοί με κοινή ανακοίνωσή τους καλούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να αντιληφθούν ότι η κερδοσκοπία τους οδηγεί σε τεράστια φτώχεια, σε μεγάλες μεταναστεύσεις και σφοδρές κοινωνικές και άλλες συγκρούσεις. Με άλλα λόγια, θεωρούν ότι οι τράπεζες θα βάλουν νερό στα… κέρδη τους και θα τα μειώσουν για το καλό της ανθρωπότητας! Αν είναι δυνατόν. Αλλά και για τις αιτίες της σημερινής κρίσης μιλούν οι σοφολογιώτατοι. Ιδού τι λένε: «…Η κρίση ενσαρκώνει στην πραγματικότητα την αποτυχία των αγορών που είναι ελάχιστα ρυθμισμένες ή κακο-ρυθμισμένες και μας δείχνει για μία ακόμη φορά ότι αυτές δεν είναι σε θέση να αυτορρυθμιστούν»! Άρα υπάρχουν καλές (καλο-ρυθμισμένες) και κακές αγορές. Δεν μας λένε ποιες είναι οι πρώτες και ποιες οι δεύτερες, αλλά με αυτή την περίεργη διατύπωση (που εμπεριέχει τη ρύθμιση, χωρίς να λέει από ποιον;) «αθωώνεται» η Αγορά και η νεοφιλελεύθερη αυτορρύθμιση. Έτσι, ο «αξιοπρεπής καπιταλισμός» που ευαγγελίζονται δεν είναι παρά ένα πολύχρωμο λεκτικό και… ευαίσθητο σελοφάν που αποκρύπτει τη σκληρή πραγματικότητα της αποτυχίας του μύθου της αυτορρυθμιζόμενης Αγοράς μέσω της προσφοράς και της ζήτησης και, κυρίως, μέσω του περίφημου ανταγωνισμού. Γι’ αυτό οι κύριοι αυτοί είναι τόσο σοφοί όσο και οι καλοπληρωμένοι διαφημιστές που εφευρίσκουν νέες λέξεις («αξιοπρεπής καπιταλισμός») για να πουλήσουν το ίδιο προϊόν, δηλαδή το νεοφιλελευθερισμό, του οποίου όμως η ημερομηνία έχει λήξει. Εντούτοις, αν και αιτιολογία της κρίσης είναι λανθασμένη, η διάγνωση των αποτελεσμάτων της είναι ορθή. Οι συγκρούσεις, οι μεταναστεύσεις, η διεθνής κοινωνική και πολιτική κρίση είναι επί θύραις.

Παρασκευή 9 Μαΐου 2008

Πετρέλαιο: Ο δεύτερος ψυχρός πόλεμος

Τι συμβαίνει με το πετρέλαιο; Τι κρύβεται πίσω από την τρελή άνοδο της τιμής του και ποιες οι συνέπειες για τις αναδυόμενες οικονομίες; Για εκείνους που υποστηρίζουν ότι η άνοδος είναι… φυσιολογική, το πρόβλημα έγκειται στην κλασσική ισορροπία ή ανισορροπία προσφοράς-ζήτησης. Όμως, σήμερα, δεν υπάρχει ανισορροπία. Θα υπάρξει στο μέλλον υποσητρίζουν οι αναλυτές. Γι’ αυτό φροντίζουν από τώρα για την αποθάρρυνση των αναδυόμενων οικονομιών για περισσότερη κατανάλωση. Τι σημαίνει όμως μικρότερη κατανάλωση για τις χώρες της Ασίας; Καθήλωση. Που ισοδυναμεί με εξόντωση. Με άλλα λόγια, σήμερα διεξάγεται ένα οικονομικός πόλεμος με συνεχείς βομβαρδισμούς από τη Γουόλ Στριτ. Το σχέδιο έχει ήδη καταστρωθεί από το 2005, όταν η τιμή του πετρελαίου ήταν ακόμη μικρότερη από 50 δολάρια το βαρέλι. Τότε ο αναλυτής Arjun Murti της Τράπεζας Επενδύσεων Goldman Sachs επινόησε τον όρο super-spike (υπερ-άνοδος) για την τιμή του πετρελαίου που όπως προέβλεπε θα έφθανε τα 105 δολάρια το βαρέλι. Χρειάστηκαν τρία χρόνια για να συμβεί αυτό. Μέσα σε ένα χρόνο όμως φαίνεται ότι η τιμή του πετρελαίου θα φθάσει τα 200 δολάρια! Μέχρι τώρα οι δικαιολογίες γι’ αυτή την αισχροκέρδεια ήταν διάφοροι δήθεν ψυχολογικοί λόγοι όπως η κατάσταση στη Νιγηρία, στο Ιράν, στο Ιράκ, μία απεργία ή ένας τυφώνας. Σήμερα, όμως, δεν μιλάμε για αισχροκέρδεια αλλά για έναν πραγματικό ψυχρό πόλεμο, που επιχειρεί να πλήξει στρατηγικούς στόχους, όπως οι νέες αναδυόμενες οικονομίες και η Κίνα. Τώρα μιλούν για hyper-spike (υπερ-υπεράνοδο) της τιμής του πετρελαίου που ανεβαίνει με καταιγιστικό τρόπο και με τη δικαιολογία ότι πρέπει «να εκλογικευτούν οι καταναλωτές ώστε να αποκατασταθεί η απόσταση μεταξύ της ικανότητας παραγωγής και των παγκόσμιων αναγκών» (Goldman Sachs) στο μέλλον! Συνεπώς, ακόμα και η λιμοκτονία, η γενοκτονία συμβαίνουν για παιδαγωγικούς λόγους, ώστε να υπάρξει η… μελλοντική ισορροπία μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης πετρελαίου! Γι’ αυτό το πετρέλαιο σε έξι μήνες έως δύο χρόνια θα κυμανθεί μεταξύ 150-200 δολάρια, για να επανέλθει στη συνέχεια, αφού εκπαιδευτούμε καλά στον περιορισμό της κατανάλωσης και εφόσον επιζήσουμε, στα 75 δολάρια το 2001. Ακριβώς, αυτό είναι το σχέδιο που υλοποιεί με φοβερό κυνισμό το χρηματιστικό κεφάλαιο (όλα τα funds επενδύουν πλέον στο πετρέλαιο) αλλά και το αμερικανικό Department of Energy καθώς και το βρετανικό Cambridge Energy Research Associates στο πλαίσιο του «Δεύτερου Ψυχρού Πολέμου». Ευλόγως κάποιοι θεωρούν ότι ο «πόλεμος» αυτός αφορά το «σπάσιμο» της ανάπτυξης της Κίνας, που τροφοδοτείται με πετρέλαιο χαμηλής φορολογίας. Ήδη το γενικό εμπόρικο έλλειμα των ΗΠΑ αλλά και το έλλειμα με την Κίνα έχει μειωθεί για πρώτη φορά σημαντικά. Αυτό όμως το πληρώνει με φτώχεια και εξαθλίωση όλος ο κόσμος.